In de Marge van Top Industrie - Van bier tot vaccin

Het ten zuiden van Antwerpen gelegen Puurs was tot voor kort alleen gekend bij Duvelliefhebbers, maar geniet vandaag wereldwijde faam. Daar worden immers miljoenen doses geproduceerd van een vaccin dat ons tegen het coronavirus moet beschermen. (Tony Coenjaerts)

Upjohn richtte er in 1963 al een farmaceutische productie-eenheid op, maar werd na fusies en overnames in de Amerikaanse groep Pfizer opgenomen. Dat investeerde fors in de modernisering van de fabriek in Puurs, waar sinds 2015 Prevenar wordt geproduceerd, een vaccin tegen pneumokokkeninfecties dat tot op vandaag de bestseller van de groep is. Met een wereldwijde omzet van 5,8 miljard dollar is dat vaccin alleen goed voor 90% van de omzet (6,5 miljard) van de vaccinafdeling van de groep. Voor alle activiteiten samen sloot Pfizer het boekjaar 2019 af met een omzet van 51,7 miljard dollar. De groep heeft in het Belgische Zaventem haar tweede distributiecentrum ter wereld.

De keuze voor de site in Puurs voor de bevoorrading van Europa met vaccins zal de farmaceutische sector ongetwijfeld een boost geven. Het gaat om een van onze belangrijkste industriële sectoren, die in termen van omzet tegenover 2013 een groei met 21% liet optekenen. In vergelijking daarmee valt de chemische industrie met een afname van 6,8% in dezelfde periode bleek uit. Het is dan ook verleidelijk om de twee als één geheel te beschouwen. Samen bereiken ze immers een groei van 1,4%.

Alerte honderdjarigen

Een tweede belangrijke industriële sector in België is de voedingssector, die een groei van 12,3% kende tegenover 2013 en van 14,22% met de dranken inbegrepen. Binnen de sector zetten opnieuw heel wat ondernemingen mooie prestaties neer. Puratos bijvoorbeeld, dat in 2019 zijn honderdste verjaardag vierde met een omzet van meer dan 2 miljard. Het familiebedrijf, dat in een Brusselse garage ontstond vanuit de ambitie om het leven van bakkers en banketbakkers te vereenvoudigen, is vandaag één van de grootste producenten van ingrediënten ter wereld. Deze duidelijk op de toekomst gerichte honderdjarige kreeg onlangs de leiding over een consortium dat moet bestuderen hoe je brood kunt maken op Mars! Daartoe werden vier containers met een speciale atmosfeer geïnstalleerd op de hoofdzetel van het bedrijf in Groot-Bijgaarden. De voedingsindustrie evolueert aan supersonische snelheid. In Hamme-Mille begon de start-up Ray & Jules met het branden van koffie met behulp van zonne-energie. De grootste producent van producten op basis van chocolade, Barry-Callebaut, opende dan weer de eerste studio voor 3D-printing van chocolade ter wereld. Het bedrijf blijft zijn roots trouw – alles begon in 1911 in Wieze – en vervaardigt er producten in Belgische chocolade. De eerste klant van de nieuwe studio, die de naam Mona Lisa kreeg, is de Nederlandse hotelketen Van der Valk, die in ons land sterk aanwezig is.

Ook de consument is veranderd. Door de toegenomen vraag vanuit flexitariërs – die eigenlijk deeltijdse vegetariërs zijn – is de fabriek van Danone in Rotselaar, de grootste productie-eenheid van de groep, hybride geworden. Er wordt voortaan zowel Actimel op basis van melk als op basis van vegetarische producten geproduceerd. Het in 1994 ontwikkelde Actimel is Belgisch, al is dat weinig bekend. Alleen ingewijden weten dat Actimel een samentrekking is van actieve melk. De naam van de groep zelf is afgeleid van Danon, het Catalaanse koosnaampje van Daniel, de zoon van Isaac Carasso die, nadat hij het Grieks geworden Thessaloniki verliet, in 1919 in Barcelona zijn eerste yoghurtfabriek oprichtte met de ambitie “gezondheid via voeding te brengen”. Daniel, die uiteindelijk aan de leiding kwam van een groep die vandaag een geconsolideerde omzet van 25 miljard euro realiseert, werd 103 jaar oud.

Nederlandse controle

In twee andere sectoren was het bijzonder roerig tijdens het hier besproken jaar. Om te beginnen in de sector van het veevoeder, waar de Nederlandse controle aanzienlijk is toegenomen. Dat leidde tot een onevenwichtige machtsverhouding. Zo sterk als de sector aanwezig is in Nederland, waar de giganten Agrifirm en For Farmers constant om het leiderschap strijden, zo versnipperd is hij in ons land. Agrifirm nam bijvoorbeeld Quartes over, een afdeling van de zeer discrete groep Versele (geconsolideerde omzet 695 miljoen euro), en haalde daarmee meteen drie productiesites binnen: Roeselare, Hasselt en Deinze. For Farmers verwierf in 2018 al de controle over Voeders Algoet. Geconsolideerd halen de twee giganten samen een omzet van 4,5 miljard euro, of meer dan twee derde van de jaaromzet (6,7 miljard in 2019) van de sector in ons land. Tegenover iets wat we gerust een invasie kunnen noemen, valt het verzet op slechts één manier te organiseren: via consolidatie. Denys en Decadt bundelden dan ook hun krachten en nadat het eind 2018 de controle verwierf over Cibus nam Leivoeders een jaar later ook Klaasen & Co over, wat de omzet van de zo ontstane groep tot 185 miljoen euro zou moeten opdrijven.

Eindeloos recycleerbare metalen

Ook een andere sector kende tijdens het besproken jaar wat opschudding, namelijk die van de non-ferrometalen, waar de reserves beginnen af te nemen. Die metalen zijn immers eindeloos recycleerbaar zonder dat hun kwaliteit eronder lijdt. Vandaar de aanzienlijke ingrepen van ondernemingen uit de sector om zich te positioneren en de grote appetijt. Het Duitse Aurubis, wereldwijd het grootste bedrijf in raffinering van koperresten, liet in die context zijn oog vallen op Métallo, dat gespecialiseerd is in de recyclage van materialen met een laag gehalte aan koper, zink, lood, enzovoort. Op die manier kon het zijn aanwezigheid in België aanzienlijk uitbreiden. In 2008 nam Aurubis immers al Cumerio over, de entiteit waar Umicore drie jaar eerder zijn koperactiviteit in onderbracht en die vandaag zijn activiteiten voortzet onder de naam Aurubis Belgium. Geconsolideerd realiseert Aurubis een omzet van 12,4 miljard euro.

De mysterieuze Engels-Indiase miljardair Sanjeev Gupta nam dan weer Aleris over. Het bedrijf, dat in Duffel in de provincie Antwerpen is gevestigd en na de Tweede Wereldoorlog werd opgericht (Sidal), produceert aluminiumplaten voor de auto-industrie. Onder de nieuwe naam Alvance werd Aleris opgenomen in de aluminiumpoot van de familiale groep (CFG), die goed is voor zowat 20 miljard dollar en eveneens een staalafdeling bezit. Het gaat om Liberty, dat in de zomer 740 miljoen aan activa overnam van Arcelor-Mittal, waaronder de Luikse sites in Tilleur en Flémalle. 

Net zoals het met zijn koperafdeling in 2005 deed, droeg Umicore twee jaar later zijn zinkpoot over door in een joint venture met het Australische Zinifex, dat de grootste producent ter wereld is van het metaal, het bedrijf Nyrstar op te richten. Het werd één van de grootste mislukkingen op de Brusselse beurs, met een koers die het voorbije jaar tussen 10 en 20 cent vegeteerde en leidde uiteindelijk tot de overname van het in 1889 opgerichte eerbiedwaardige bedrijf door de Zwitserse groep Trafigura. Die laatste is een grondstoffentrader die een razendsnelle ontwikkeling doormaakt. Trafigura werd in de jaren negentig opgericht en realiseerde in 2020 een omzet van 147 miljard dollar.

Rijdende paleizen

Met de bouw en de assemblage van auto’s ging het in 2019 opnieuw wat beter. Al ligt de tijd dat het aantal geassembleerde voertuigen per inwoner in ons land het hoogste ter wereld was, achter ons. We hebben echter nog steeds twee grote autobouwers: Audi in Brussel en Volvo Cars in Gent. De eerste zag zijn omzet met 110% stijgen van 1,1 tot 2,4 miljard euro na een wijziging van model. Nadat er meer dan 900.000 exemplaren van werden gemaakt, rolde de laatste A1 in Vorst van de band. Het model werd vervangen door de e-tron, de eerste 100% elektrische SUV die door Audi werd ontworpen. Voor die omschakeling waren een aanpassing van de fabriek en een investering van 600 miljoen euro nodig. Dat wekte jaloezie op, met als gevolg dat de Landjet, het toekomstige nieuwe model van de groep dat de A8 moet gaan vervangen, niet in Brussel maar in Hannover zal worden geproduceerd. Volvo Cars zag zijn omzet dan weer met 9,8% stijgen. Voor het tiende jaar op rij produceerde de dochter van het Chinese Geely meer dan 200.000 wagens. Het bedrijf investeerde bovendien in de loop van het boekjaar 123 miljoen euro ter voorbereiding van de productie van de elektrische XC40 vanaf eind 2020.

Van Hool, dat nooit achterblijft als het om innovatie gaat, zag zijn omzet met 11,6% toenemen en biedt voortaan autocars aan met een luchtzuiveringssysteem dat virussen uitschakelt. Het systeem kan bovendien ook in al bestaande voertuigen worden geïnstalleerd. Door de sterk toegenomen vraag naar elektrische bussen zag VDL zijn omzet 2,5 keer toenemen, waardoor het zijn eerste nettowinst sinds 2012 kon optekenen. De groep speelt die kaart helemaal uit en bouwt momenteel in Roeselare een nieuwe fabriek die een centrum voor e-mobiliteit moet worden. Op het gebied van speciale voertuigen (Mol, Stas, Faymonville,...) en in bepaalde niches beschikt ons land onmiskenbaar over een zekere knowhow. Uitgaand van het principe dat ruiters op weg naar een toernooi comfortabel moeten kunnen slapen, stortte Stephex, dat een referentie is als het over paarden gaat, zich in Hongaarse fabrieken met succes op de bouw van paleizen op wielen.

Dat was echter voor de komst van het coronavirus, dat de wereldwijde auto-industrie in een historische crisis deed belanden. In Europa, het zwaarst getroffen continent, bedraagt de daling ongeveer 28%. Met ongeveer 425.000 nieuw ingeschreven voertuigen tekende ons land in 2020 het laagste cijfer in meer dan twintig jaar op.

We zouden denken dat de lockdown en de eruit voortvloeiende stijging van de leveringen aan huis de verkoop van bedrijfsvoertuigen een boost zou geven. Dat gebeurde echter niet. In 2020 namen de inschrijvingen van bestelwagens met 12% af en die van vrachtwagens met 37%. Die dalingen voorspellen weinig goeds. In 2009 al zag Volvo Trucks, waarvan het Chinese Geely 8,2% van het kapitaal in handen heeft, zijn omzet met 8,8% dalen. DAF Trucks Vlaanderen, een dochter van het Amerikaanse Paccar van zijn kant, tekende een daling in het volume van 9,3% op. Een schamele troost vinden we in het feit dat door het vervoer van de vaccins vanuit Puurs de blikken wereldwijd gericht zijn op de onderneming die met het transport ervan belast is, namelijk de groep Essers. Die is met een geconsolideerde omzet van 772 miljoen euro de grootste logistieke onderneming van het land. Ook Essers innoveert voortdurend en installeert zonnepanelen op de daken van zijn vrachtwagens om de elektronica erin te vergroenen. Twee van die voertuigen rijden ondertussen al rond. Als blijkt dat het systeem goed werkt, zal een groot deel van de vloot van de Limburgse gigant zonnepanelen krijgen. 

De factuur van covid

Welke financiële impact zal de huidige pandemie op onze industrie hebben? De eerste schade zullen we over enkele weken kunnen opmeten, wanneer de rekeningen over het boekjaar 2020 worden afgesloten. Net als na de financiële crisis in 2008 riskeert het herstel lang te zullen duren. Toen was het immers wachten tot 2017 voor een meerderheid van onze industriële sectoren hun hoogste productieniveau sinds 2008 bereikten. Die toppen, die weliswaar van een positieve evolutie getuigen, blijven echter voor de helft van de achttien sectoren die de FOD Economie traditioneel bestudeert, onder het in 2018 bereikte niveau. Eén sector, de textielsector, bereikte in 2019 zijn laagste niveau sinds 2008. Dezelfde trend zien we helaas op Europees niveau en vertaalt zich voor ons land in enkele sterke dalingen op de beurs (Ontex, Balta), of plannen om zich uit de beurs terug te trekken (Sioen). Bovendien zal de Brexit de zaken ongetwijfeld nog ingewikkelder maken. Voor het Belgische interieurtextiel is Groot-Brittannië immers de grootste afzetmarkt.

Dit artikel is verschenen in Top Industrie die beschikbaar is in pdf.

Interesse in een sectoranalyse?

De SectorTop is een analyse van de 50 grootste ondernemingen uit een specifieke sector. U krijgt rankings en grafieken voor 30 kerncijfers en ratio's op het vlak van rentabiliteit, solvabiliteit, liquiditeit en toegevoegde waarde. Nadien nemen we elk bedrijf afzonderlijk onder de loep, met de individuele trend per kerncijfer en mediaan van de sector. Info en bestellen